बाख्रीको दुध उत्पादनदर ६१ हुदा गाईको जम्मा ३ प्रतिशत मात्र

एक दशकको तथ्याङ्कको तुलनागर्दा गाईको दुधको तुलनामा बाख्रीको दुधको वृद्धिदर ५८ प्रतिशतले बढि छ । विश्वजगतमा बाख्रीको दूध लोकप्रिय र बढि उपभोग हुँदै गइरहेको छ । अमेरिकामा गाईको दुधलाई बाख्रीको दुधले विस्थापित नै पार्ने अवस्था छ । पछिल्लो आकंडाले समेत अमेरिकामा बाख्रीको दूध अधिक उपभोग हुन थालेको देखाउछ । अमेरिकामा पशुपालनमा डेरी भेँडाबाख्राहरुको विकास दशककै अत्याधिक भएको छ ।
र, यो कसरी सम्भव भयो ?
संयुक्त राज्य अमेरिकामा गाईलाई रानी मानिन्छ । गाईबाट धेरै दूध उत्पादन गर्न सकिने भएपछि अहिलेको तथ्याङ्क हेर्दा अमेरिकामा भेँडाबाख्राको दूध उत्पादन बढि भइरहेको छ । संसारमा गाई–भैंसी दूधकालागि पालिदै आएको छ । र, धेरै खाइन्छ पनि । नेपालजस्तो विकासोन्मूख देशहरुमा महंगो पर्ने बाख्रीको दुधभन्दा गाईभैसीकै दुधमा निर्भर हुनुपरेको छ । तर, विकासशील देशहरुले उत्पादनलाई। भन्दा स्वास्थ्यलाई ध्यान दिन्छ भन्ने प्रमाण अमेरिकाको पछिल्लो तथ्याङ्क हेरे पुग्छ । किनभने स्वास्थ्यका हिसावले बाख्रीको दूधलाई बढि स्वस्थ्यकर मानिदो रहेछ ।

अघिल्लो दशकको तथ्याङ्क हेर्ने हो भने अमेरिकामा पशुधन समूहमध्ये सवैभन्दा छिटो बाख्रीको दुध उत्पादनले गति लिएको पाइन्छ । युएसडीए, कृषि गणनाको सन् २००७ देखि २०१७ सम्मको तथ्याङ्क हेर्ने हो भने बाख्रीको दुध उत्पादन वृद्धिदर ६१ प्रतिशत छ । जवकी गाईको दुधको प्रतिशत केवल ३ प्रतिशतमात्रै छ । हरेक पाँच वर्षमा कृषि गणाना गरिन्छ । जहाँ हरेक कृषिजन्य वस्तुहरुको सूची तयार पारिन्छ ।

बाख्राहरूले पप संस्कृतिलाई परास्त पारेको छ । हामीले तिनीहरूलाई हेर्ने र युट्युबको खेलमा मनमोहक प्रेमीहरू खेल्दा पार्कोर गर्दै आएका छौं । हामीले सबैलाई मनपर्ने योगा अभ्यासमा २० पाउन्ड न्युबियन एल्फ्टलाई सम्हाल्न सक्दछौ । डेरी बाख्राभेडा पालन सबै ४८ राज्यहरूमा फैलिएको छ । सबैभन्दा धेरै उत्पादन भने तीन स्टेटमा भयो । विस्कोन्सिन (४७ हजारबढी), लोवा (१८ हजारबढी) र टेक्सासमा (२० हजारबढी) ।

विस्कोन्सिनमा समेत बाख्रीको दुध उत्पादन तथा डेरीको रुपमा विकासित हुदै गएको थियो । विस्तारै संख्या बढ्दै गएको पाइन्छ । यस राज्यमा वेरोजगारीको संख्या घटाउन उद्योगको रुपमा विकसित हुदै गएको बाख्री डेरीले ठूलो सहयोग गरेको पाइन्छ । प्लानेट चिज ब्लग एन्ड अथर अफ थ्री बुक अन चिजका प्रकाशक जेनेट फ्लेचरको अनुसार बाख्रीको दुधहरू विश्वस्तरमा प्रतिस्पर्धात्मक रुपमा खरिदविक्री भईरहेको छ । उनले क्यालिफोर्नियाको सेबेस्टोपोलमा रेड लकल हिल फर्मको मेनबर्ग ब्वाट दुध प्रोडक्ट्सन २०१५ मा विक्री गरेको उल्लेख गरेकी छन् ।

२०१७ को अन्त्यमा, क्यानेडियन डेरी विशाल जियान्ट सपुटोले विस्कान्सिन आधारित मोंचेभरीलाई २६५ मिलियनमा खरीद गरे । यो उत्तरी अमेरिकामा सबैभन्दा ठूलो बाख्रा पनीर उत्पादकहरू मध्ये एक हो ।बाख्राको तुलनामा गाईको दुध उत्पादनमा केवल दश वर्षमा ३ प्रतिशतले मात्रै वृद्धि भयो । जवकी २००७ देखि २०१७ मा बाख्राको ६१ प्रतिशत हुदा गाईको वृद्धिदर जम्मा ३ प्रतिशत मात्रै भयो । हरेक पाँच राज्यमध्ये ३ वटा राज्यहरुमा गाईको दुधको अवशेष अन्त्य हुने अवस्था छ । टेक्सास, मेशिगन र इडीहोमा केन्द्रित गरिएको सर्वेक्षणले यसो भन्छ, ‘बाख्रीको दुध प्रति मानिसहरुको मोह भईसक्यो । गाईको दुधप्रति मानिसको चासो हराउन थालिसकेको छ ।’

अध्ययनहरुका अनुसार गाईको दुध खाने वच्चाहरुमध्ये ३ प्रतिशत भन्दा बढीलाई एलर्जी देखा पर्न थाल्यो । यसले ग्लुको लक्षणहरू र एक्जिमा जस्ता छालाका समस्याहरू उत्पन्न गर्न थाल्यो । तर खोजहरुले भनेको छ, गाईको दुध कै कारण मात्रै यस्तो नभएको पनि हुन सक्छ । गाईको दुध उत्पादन घट्नुमा यी र यस्ता कारणहरु मात्रै पर्याप्त छैन ।
बाख्रीको दूधको माग अमेरिकामा सन् १९८० को दशकदेखि नै बढेको पाइन्छ । चीज÷पनिर जस्ता परिकारकालागि बाख्रीको दुध जताततै प्रख्यात छ । स्वाद र स्वास्थ्य दुवैका कारण यस्तो माग बढेको बताईन्छ ।
सिप्रेन्स ग्रोवको संस्थापक मरियम केहेनलाई अमेरिकी बाख्री पनीर उत्पादन क्षेत्रमा विशाल नाम मानिन्छ । उनले अमेरिकी डेयरी बकरीमा उल्का उदयलाई स्वीकार्छन, तर भन्छन्, ‘कि यो सबै सजिलो बाटो होइन ।’